Карадрина (Spodoptera exigua)
Umumiy ta'rif
Карадрина эрта баҳорда(мартдан) уча бошлайди ва кеч кузгача учишни давом эттиради. Баҳорда капалаклари жинсий етилмаган ҳолда учиб чиқади ва гулларнинг нектарлари билан қўшимча озиқланишга муҳтож бўлади. Карадрина ғўза тунламидан фарқ қилиб, ўз тухумларини бир неча ўнтадан тўп-тўп қилиб қўяди ва уларни қорин қисмидан олинган туклар билан ёпади. Қишлаб чиққан капалакларнинг биттаси 2000 тагача, ундан кейинги бўғиндан чиққанлари эса 300 дан 600 тагача тухум қўя олади. Тухуми аста-секин қорайиб боради ва қурт чиқишига уч-тўрт кун қолганда бутунлай қорайиб қолади. Қурти кулрангдан тўқ яшилгача товланади. Орқаси ва ёнлари бўйлаб 24-32 та тўлқинсимон тўқ чизиқ ўтган. Бу чизиқларни учта оқ йўл тўртта тасма йўлга бўлиб туради. Катта ёшдаги қуртининг бўйи 30 мм келади, унинг танаси сийрак қисқа тукчалар билан қопланган. Иккинчи ёшгача бўлган қуртлар баргларда тўп-тўп бўлиб туришади ва озиқланиши натижасида баргларни илматешик қилиб юборишади. Учинчи марта тулланганларидан кейин ўсимлик бўйлаб ерга тушишади ва жойдан-жойга ҳаракатланиб, озиқа излашади. Қаттиқ зарарланган беда ўриб олинганидан кейин маккажўхорига кўчиши мумкин. Куннинг жазирама иссиқ пайтларида қуртларнинг кўп қисми ер бетига тушиб, тупроқ ёриқларига ва кесак тагларига кириб олади. Қуртларнинг ана шу хусусиятларига қараб уларни заҳарланган ем билан йўқотиш усули ишлаб чиқилган. 16-22 кун мобайнида олти ёшни кечирган қуртлар ўсимликдан ерга тушади ва 5-15 см чуқурликда беланчак ясаб, унда ғумбакка айланади. Ғумбагининг бўйи 10-15 мм, сарғиш қўнғир рангли бўлиб, қорин қисмининг охирида икки томонга айрилган иккита кичик тиканчаси бор. Ғумбаклик даври саккиз-ўн кун давом этади. Ўзбекистон шароитида карадрина йилига беш-олти марта бўғин беради. Ҳар қайси бўғиннинг ривожланиши ўртача 30 кун давом этади. Кичик ёшдаги қуртлари барг этини ейди, катта ёшдагилари эса баргларни кемириб, тешик қилиб кетади ёки баргнинг чеккаларини кемиради, новдаларнинг учларини, мевабандини кемиради, гулёнбаргларини, гулларни еб қўяди, баъзан ҳосил нишоналарини тешиб кетади.
Agrotexnik qarshi kurashish chorasi
Бўш ётган ер ва қўриқларни ўзлаштириш, экинлардаги бегона ўтларни мунтазам йўқотиб бориш, кузги шудгорлаш, қишда яхоб суви бериш ва ўсимликларнинг ривожланишини тезлатадиган агрономия тадбирларини амалга ошириш, экинларда кўплаб қурт пайдо бўлганда қўшимча суғориш. Баҳорда ва ёзнинг бошларида зараркунанда ёқтирадиган бегона ўтлар ўсадиган бўш ерларни мунтазам равишда текшириб бориш. Зараркунанда кўпайиши мумкин бўлган хавфли минтақаларда бу тадбир айниқса зарурдир.
Biologik qarshi kurashish chorasi
Ғўза майдонлари билан туташган маккажўхори майдонларига апрель ойининг биринчи ўн кунлигидан бошлаб гектарига 500 тадан, ўз навбатида ғўза майдонларига ҳам гектарига 500-1000 тадан олтинкўзни 2-3 марта қўллаш.
Kimyoviy qarshi kurashish chorasi
Ҳар 1 зарарланган ўсимликда 5-6 дона қурт билан зарарланган майдонларда индоксакарб, лямбдацигалотрин, эмамектин бензоат имидаклоприд асосли препаратлардан бири билан ишлов ўтказиш лозим.