Trixogramma
Umumiy ta'rif
Trixogramma (Trichogramma evanescens va boshqa turlari) — Trichogrammatidae oilasiga mansub mikroskopik o‘lchamdagi parazitoid ari turidir. U asosan kapalaklar (Lepidoptera) oilasiga mansub zararkunandalarning tuxumlarida parazitlik qiladi. Trixogramma biologik himoya tizimida eng keng qo‘llaniladigan foydali hasharotlardan biri bo‘lib, o‘simliklarni zararkunandalarning dastlabki bosqichidayoq himoya qiladi.
Tabiatda u paxta, makkajo‘xori, sabzavot, bog‘ va uzumzor ekinlarini zararkunandalardan himoya etishda muhim ekologik rol o‘ynaydi.
Xususiyatlari
Trixogramma hasharoti juda mayda bo‘lib, tanasining uzunligi 0,3–0,6 mm atrofida. Ular sariq yoki jigarrang tusda bo‘ladi va oddiy ko‘z bilan ko‘rish qiyin. Urg‘ochi trixogramma zararkunanda kapalaklarning tuxumiga o‘z tuxumini qo‘yadi.
Natijada trixogramma lichinkasi zararkunanda tuxumi ichida rivojlanadi va u bilan oziqlanib, zararkunandaning chiqishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Ularning rivojlanish davri qisqa bo‘lib, o‘rtacha 8–10 kun davom etadi. Harorat 25–30 °C va namlik 60–70 % bo‘lganda ularning faolligi maksimal darajada bo‘ladi.
Qo'llanilishi
Trixogramma qishloq xo‘jaligida quyidagi zararkunandalarga qarshi qo‘llaniladi:
- Paxta tunlamasi (Helicoverpa armigera)
- Shirin makkajo‘xori kuya (Ostrinia nubilalis)
- Sabzavot va bog‘ ekinlaridagi kuya va parvonalar
Qo‘llanish tartibi:
Trixogrammalar biolaboratoriyalarda massaviy ko‘paytiriladi va zararkunandalar uchrashi kutilayotgan maydonlarga tuxum bosqichida gektariga 150–250 ming dona miqdorida qo‘yib yuboriladi. Ular tabiiy sharoitda zararkunanda tuxumlarini topib, ularda parazitlik qilib, ularning rivojlanish siklini to‘xtatadi.
Qo‘llanilishi natijasida kimyoviy pestitsidlarga ehtiyoj kamayadi, hosil ekologik toza bo‘ladi va foydali entomofaunaga zarar yetmaydi.